دوفصلنامه علمی پژوهش هنر

به

‌کارگیری تزئینات چوبی، همواره جایگاه ویژه‌ای در معماری سنتی و بومی ایرانی داشته است. از پرکاربردترین آنها، تکنیک مقرنس‌سازی است که اغلب به شکل سرستون‌ بر روی تیر و ستون‌های چوبی به کار گرفته شده است. به لحاظ محدودیت‌های ذاتی چوب، این نوع از آرایه‌ها بیشتر در فضاهای داخلی بناها دیده می‌شود. مسجد تاریخی ملامعزالدین در شهر مراغه، از جمله بناهایی است که در آن سرستون‌های مقرنس‌کاری به عنوان اصلی‌ترین آرایه‌ی چوبی بنا است. بنا بر آنچه بیان گردید هدف از انجام این پژوهش، علاوه بر شناسایی و معرفی، بررسی نحوه ساخت و دسته‌بندی فرمی سرستون‌های مقرنس‌کاری چوبی مسجد معزالدین، است. مطابق هدف فوق، می‌توان این پرسش‌ها را مطرح نمود: تنوع در سرستون‌های چوبی مسجد ملامعزالدین مراغه از لحاظ شکل و اجرا چگونه است؟ چه دلایلی برای این تنوع قابل فرض است؟ جهت رسیدن به هدف مذکور، با مشاهدات میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای، جمع‌آوری اطلاعات و تصاویر شروع گردید. در ادامه با روش توصیفی - تحلیلی، اهداف فوق موردبحث و بررسی قرارگرفته و تحلیل‌ها در قالب جدول، به همراه تصاویر خطی ارائه شده است. پس از مطالعه سرستون‌های مسجد ملامعزالدین مراغه مشخص گردید که روش ساخت تمامی 36 سرستون‌ مقرنس‌کاری چوبی موجود در شبستان بزرگ، از نوع مقرنس‌های روی ‌هم ‌رفته و 6 سرستون شبستان کوچک، از نوع لانه‌زنبوری است. اگرچه روش ساخت اغلب این سرستون‌ها تقریباً یکی است اما از این بین، 18 گونه شکلی متفاوت از یکدیگر را شاهد هستیم؛ یعنی بیش از 40 درصد نمونه‌ها به جهت فرم از همدیگر ناهمگونی دارند. به نظر می‌رسد کشیدگی و بلند بودن خارج از عرف طول مقرنس‌ها، این فرصت را در اختیار سازنده قرار داده تا بتواند این اشکال متنوع را به وجود آورد و نتیجتاً منتهی به منحصربه‌فرد گشتن این سرستون‌ها بشود.