دوفصلنامه علمی پژوهش هنر

زبان بیان در هنر سنتی و اصیل ایرانی، رمزی است. در این زبان، هر شیء دارای ظاهر و باطنی است؛ یا به بیانی دارای لایه‌های وجودی متعدد است. به این معنی که هر صورت مادی برای اشاره به معنایی مجرد در عالمی بالاتر به‌کار می‌رود. لازمه فهم و بازخوانی این زبان، به‌عنوان میراث هنر و ادب ایرانی، کسب معرفت درباب دیدگاه و جهان‌بینی حاکم بر خلق اثر است. در پژوهش حاضر، خوانش ساختار و زبان بیان درختان به‌سبب سابقه حضور نمادین در جلوه‌های مختلف هنری به‌عنوان بخشی از فهم زبان رمزی هنر ایران، موردتأکید قرار گرفته است. در این زمینه، نقش نمادین درخت باستانی سرو در نگاره‌ها و باغ‌های ایرانی به‌عنوان موثق‌ترین نمونه‌های خلق فضای مثالی، موضوع تحقیق است. درواقع هدف کلی پژوهش، بررسی نقش نمادین و رمزآمیز درختان در طراحی محیط در ارتباط با زمینه‌های خیال‌انگیز فضاست.

روش تحقیق، پژوهشی تاریخی و تطبیقی است و گردآوری اطلاعات با مراجعه به اسناد کتابخانه‌ای و بازدید نمونه‌های موردی، به‌صورت ارائه جدول مقایسه خصوصیات سرو در باغ و نگارگری ایرانی، صورت گرفته است. در نتیجه این بررسی متوجه تأثیر فرم ویژه درخت سرو بر مخاطب فضا از طریق ایجاد طرح‌واره‌های ذهنی معنادار می‌شویم. به‌گونه‌ای که فرم‌های مختلف سرو، که به‌طور مشخص به کشیدگی تاج، ارتفاع بدنه، تراکم بافت و تیرگی رنگ آن مربوط می‌شوند، هریک باعث برداشت مفهومی خاص در ذهن انسان می‌شوند و درنتیجه تکرار این همراهی، نقش سرو باعث تداعی معانی ازجمله: جاودانگی، پایداری، بلندبالایی و ... گردیده است. بنابراین با کاربرد هدفمند درخت سرو در طراحی منظر، می‌توان از طریق تداعی معانی ویژه، شرایط خیالی و فراواقعی برای مکان ایجاد کرد.