دوفصلنامه علمی پژوهش هنر

سفال به عنوان فراوان

‌ترین داده‌ مادی در باستان‌شناسی محسوب می‌شود. باستان‌شناسان سفال را از جنبه‌های مختلفی چون گونه‌شناسی، موقعیت و ارتباط لایه‌نگارانه، لعاب، پوشش، بافت و ترکیب، نقوش و غیره مورد ارزیابی و مطالعه قرار داده‌اند، اما پرداختن به نقوش سفالی از جنبه‌ زیبایی‌شناسانه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. عناصر زیبایی‌شناسانه و هارمونیکی چون تکرار، تقارن، تعادل، تناسب ،تمرکز، توازن و غیره بر روی سفال‌های پیش از تاریخ ایران به وفور دیده می‌شوند و بازگو کننده‌ این نکته‌ مهم هستند که بشر علاوه بر جنبه کاربردی سفال در زندگی روزمره، با نقوش مختلف هندسی، انسانی، گیاهی، حیوانی، موضوعی و نمادین که بر سفال‌ها ایجاد می‌کرده، سعی در ارضا کردن نیاز‌های زیبایی‌شناسانه خود بوده است. دوره نوسنگی شروع نقش‌اندازی بر روی سفال است که بیشتر نقوش، هندسی هستند، ولی در دوره مس - سنگی ما شاهد توسعه، تکامل و پیشرفت نقش‌اندازی روی سفال هستیم و انواع نقوش به زیبایی و ظرافت هرچه تمام‌تر روی ظروف سفالی محوطه‌های مختلف این دوره در ایران مشاهده می‌شود. در این تحقیق ضمن توجه به جنبه‌های بصری و زیبایی‌شناسانه نقوش روی سفال‌های پیش از تاریخ ایران، ارتباط میان انواع عناصر زیبایی‌شناسانه ، انواع نقوش روی سفال و کاربرد این عناصر در آنها مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که کاربرد عناصر زیبایی‌شناسانه مرتبط با ریاضیات هم‌زمان با پیشرفت جوامع پیش از تاریخ و تکامل اجتماعی انسان در دوره مس سنگی رو به پیچیدگی نهاده و این عناصر ظریف‌تر و زیبا‌تر خلق شده‌اند که نمود آنها استفاده از نقوش موضوعی و نمادین و بهره‌گیری از این عناصر به بهترین شکل ممکن هستند.