دوفصلنامه علمی پژوهش هنر

طی دوره قاجاری در شهر کرمانشاه به عنوان یک شهر مهم و مرکز حکومتی فرزند بزرگ فتحعلی شاه، محمدعلی میرزا، بناهای شاخصی از جمله مساجدی با ویژگی‌های تزیینی خاص و زیبا ساخته‌شده است. در این پژوهش، سعی بر آن است تا با تمرکز بر دو مسجد دولتشاه و حاج شهبازخان که از مهم‌ترین بناهای مذهبی این دوره در کرمانشاه هستند؛ تزیینات معماری آنها (کاشی‌کاری، آجرکاری، گچ‌بری، حجاری و...) موردبررسی، توصیف و تحلیل و مقایسه قرار گیرد. همچنین بر شناخت عناصر بومی منطقه، در خلق نقوش و مضامین تزیینات معماری این مساجد تأکید می‌شود. دلیل انتخاب این دو مسجد آن است که از لحاظ ماهیت تزیینات معماری و نقوش تزیینی نسبت به سایر مساجد قاجاری کرمانشاه برتری خاصی دارند و شاخص‌های تزیینات معماری دوره قاجار در شهر کرمانشاه را می‌توان در آنها به روشنی مشاهده نمود. هدف پژوهش، شناسایی و طبقه‌بندی نقوش و مضامین اصلی تزیینات معماری مساجد دولتشاه و حاج شهبازخان دوره قاجار در شهر کرمانشاه، در قیاس با مسجد سپهسالار در شهر تهران است تا به این پرسش

‌ها پاسخ داده شود: نخست، تزیینات معماری مساجد قاجاری دولتشاه و حاج شهبازخان شهر کرمانشاه به لحاظ نقوش و مضامین شامل چه موارد و ویژگی‌هایی است؟ دوم، چه تفاوت‌ها و تشابهاتی در تزیینات مساجد دولتشاه و حاج شهبازخان در شهر کرمانشاه، در قیاس با مسجد سپهسالار در پایتخت قاجارها در شهر تهران مشاهده می‌شود؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که تزیینات معماری در مساجد قاجاری شهر کرمانشاه، نقوش هندسی، گیاهی، جانوری و تزیین کتیبه‌ای را در برمی‌گیرند که از نظر سبک و محتوا ارتباط نزدیکی با دیگر تزیینات بناهای هم‌دوره را نشان می‌دهند. پژوهش حاضر، بر مبنای بررسی‌های میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای و سپس با بهره‌گیری از روش‌های توصیفی - تحلیلی صورت پذیرفته است.