دوفصلنامه علمی پژوهش هنر

استان اردبیل نظیر هر منطقه دیگری دارای صنایع دستی مختص به‌خود است که از مهم‌ترین و جذاب‌ترین آنها می‌توان به گلیم‌بافت‌ها اشاره نمود. گلیم اردبیل چه از نظر فرهنگی، به‌دلیل انعکاس نقش‌های اصیل و سنتی، و چه از نظر اقتصادی، که باعث تقویت اقتصاد این استان می‌گردد، مورداهمیت واقع شده است. با این‌حال، تحقیقات عمده‌ای در رابطه با گلیم‌های آن صورت نیافته است. یکی از مشخصه‌های مهم این دست‌بافت‌ها که معرف فرهنگ اقوام بافنده است، نقوش به‌کاررفته در آنهاست. بنابر خلل تحقیقاتی در این راستا و نبود مطالبی مدون و مکتوب در زمینه معرفی نقش‌مایه‌ها و مفاهیم آنها که مسئله اصلی این پژوهش است، این سؤال مطرح می‌گردد که نقش‌های کاربردی بافته‌های موردنظر کدام‌اند و دارای چه مفهوم و معنایی هستند. باتوجه‌به حجم بالای نقش‌های موجود در این ‌بافته‌ها، تنها بررسی نقش‌مایه‌های حاشیه‌ای در آنها صورت پذیرفته است. هدف اصلی این پژوهش، ابتدا بررسی و شناسایی نقوش تزئینی حاشیه گلیم‌بافت‌ها و سپس مطالعه مفهوم و معانی نمادین این نقش‌ها در دست‌بافته‌های موجود است. این تحقیق از نوع کیفی بوده و روش پژوهش آن توصیفی است که غالب اطلاعات به‌صورت میدانی جمع‌آوری شده و سپس با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل استقرایی تدوین گشته است. حاصل این تحقیقات، بیانگر نوع نقش‌های کاربردی در انواع حاشیه‌ها به‌صورت نقوش متصل و منفصل در گلیم‌بافت‌های استان اردبیل است که به‌صورت نقوش گیاهی، جانوری، کیهانی و لوازم مورداستفاده در زندگی روزمره بافندگان و عناصر طبیعی نمود یافته است. هریک از گروه نقش‌ها تقسیماتی دارد با معانی و مفاهیم نمادین مختلف که نشانگر باورها و اعتقادات بافندگان منطقه بوده و از دیرباز تا حال ادامه یافته است.