دوفصلنامه علمی پژوهش هنر

سفال زرین­ فام، از جمله هنرهای مهم دوران اسلامی است که هم‌زمان با سده­ های نخستین اسلامی در ایران متداول شده و تا پایان دوران قاجار به حیات خود ادامه داده است. این هنر در دوران حکومت­های سلجوقیان، خوارزمشاهیان و ایلخانیان، در ایران تجلی گاه چنان ابتکارات بی­بدیلی بوده است که عصر شکوهمند، تاریخ این تکنیک محسوب می­شود. شیوه­ های مختلف تزئین زرین­ فام در این دوره­ ها بیانگر تولید این گونه سفالی در کارگاه‌های سفالگری در مراکز مختلف و در طی زمان­ های متفاوت هستند. در موزه آبگینه و سفالینه­ های ایران، تعداد ده عدد سفال زرین­فام متعلق به سده ­های ششم و هفتم ه.ق. وجود دارد که زمان ساخت و مرکز تولید این سفالینه‌ها به‌روشنی مشخص نیست. از این‌رو، با استناد به مطالعه تطبیقی می ­توان گاه نگاری این آثار را تعیین نمود. لذا هدف پژوهش حاضر، بر روشن شدن زمان و مکان ساخت این نمونه­ ها از طریق مطالعه تطبیقی با نمونه­ های معرفی‌شده در منابع و نیز آثار شناسنامه ­دار در سایت موزه­ های معتبر داخلی و خارجی، بر اساس قرابت­ هایی همچون؛ ترکیب­ بندی نقوش، تزئینات، شکل، ساختار، فرم و بدنه استوار است تا به دو پرسش­ اصلی این پژوهش؛ 1. سفالینه ­های زرین ­فام مورد مطالعه، ساخت کدام مرکز تولید سفال زرین ­فام هستند؟ 2. این سفالینه­ ها در چه مقطع زمانی ساخته شده ­اند؟ پاسخ دهیم. روش انجام این تحقیق، مبتنی بر شیوه توصیفی- تاریخی است که بر استفاده از بررسی و مشاهده مستقیم آثار موزه ­ای و نیز همراه با مطالعه کتابخانه­ ای و مطالعه تطبیقی استوار است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می­ دهند شهر کاشان، محل تولید این آثار بوده است و این ظروف در طول سده­ های ششم و هفتم ه.ق. ساخته شده ­اند.