دوفصلنامه علمی پژوهش هنر

میرعلی هروی (ف. 951 ق.) از بزرگ‌ترین استادان خط نستعلیق است که حتی در زمان حیات خود نزد پادشاهان و حاکمان ازبک، شبه‌قاره هند و عثمانی به شهرت بسیار رسیده بود. مجنون رفیقی نیز از خوشنویسان و شاعران هم­ دوره با او است که مؤلف سه رساله در آموزش خوشنویسی است. او در زمان خود صاحب­ نام بوده، اما به­ خاطر نداشتن آثار شناخته‌شده و چه‌بسا شاگردان و پیروان برجسته، به­ مرور شهرت وی کاهش یافته است. منسوب کردن رساله­ های کهن آموزش خوشنویسی به مشاهیر خوشنویسی، دارای سابقه است. یکی از آنها، انتساب رساله آداب­ المشق باباشاه اصفهانی به میرعماد قزوینی است. به­ جهت شهرت عالم گیر میرعلی، رساله "خط و سواد" مجنون رفیقی هروی، پس از دوره صفوی به میرعلی منسوب شده است. این انتساب سبب شده تا پژوهشگران معاصر یقین کنند که رساله­ ای با نام مدادالخطوط از میرعلی هروی وجود دارد و این خطا باعث شده تا بارها بازنشر شده و مورد استفاده و استناد دانشجویان و پژوهشگران حوزه هنرهای اسلامی قرار گیرد. در این مقاله، فرض بر این است که شخصی با دست‌کاری جزئی در رساله خط و سواد از مجنون رفیقی، آن را با عنوان مدادالخطوط به­ نام میرعلی هروی کرده است. این پژوهش با روش کتابخانه ­ای و مبتنی بر شیوه توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع چاپی و دست‌نوشته‌های خطی صورت گرفته است. پس از معرفی دو خوشنویس و دو رساله یادشده، با روش مطالعه تاریخی، منابع دست اول در اواخر دوره تیموری و عصر صفوی بررسی شده و سپس متن دو رساله با هم تطبیق داده شده است. در نتیجه، ساختگی بودن این رساله در سده سیزدهم هجری و عدم انتساب آن به میرعلی هروی به اثبات رسیده است.