دوره 10، شماره 19 - ( 6-1399 )
جلد 10 شماره 19 صفحات 41-29 |
برگشت به فهرست نسخه ها
دانشگاه هنر
چکیده: (3061 مشاهده)
در گروه وسیعی از پارچه‌های منسوب به عصر ساسانی، نقوش جانوری در قالب طرح‌های قابی از جمله مدالیون، قابل ملاحظه هستند. مورد مطالعاتی این مقاله، نقوش جانوری پارچه‌های ساسانی با محوریت چهارپایان طبیعی و غیر اهلی است که این امکان را داشته فارغ از وجود انسان شکارچی، در قالب طرح مدالیون تصویر شوند. بر اساس التزام به محدودیت‌های فوق، بیشتر انواع جانوری مصور در قالب طرح مدالیونی به‌صورت قوچ، گراز، شیر، گوزن و فیل تعریف می‌شوند. حال، پرسش این است؛ نقوش جانوران چهارپای طبیعی و غیر اهلی در طرح مدالیونی منسوجات ساسانی که به شکل مجزا و فارغ از حضور انسان شکارگر تصویر شده، مؤید چه معنایی هستند؟ هدف اصلی چنین پژوهشی، دست‌یابی به مفهوم نمادین هر نقش در بستر فرهنگی عصر خویش است؛ چرا که به درازنای تاریخ ایران، معانی متفاوتی برای هر یک از این انواع تعریف شده‌اند، اما فقط باریک‌بینی در بُعد زمانی مشخص، مفهوم نمادین هر نقش را در دوره خاص متمایز می‌نماید. بر این اساس، این مقاله با رویکرد تاریخی، به شیوه توصیفی- تحلیلی و با جمع‌آوری اطلاعات اسنادی، نسبت به بررسی هدفمند پنج قطعه پارچه مدالیونی از عصر ساسانی اقدام نمود. نتیجه نشان داد نقوش جانوری مذکور در هر شکلی که باشند -اعم از قوچ، گراز، شیر، گوزن و فیل- به‌رغم آنکه از زمینی‌ترین موجودات هستند که حتی عناصر پرواز همچون بال به آنها الوهیت نبخشیده یا به سبب تعامل و تقابل با انسان سوارکار و شکارگر، تأکیدی بر ارزش‌های سمبلیک آنها نشده است، همگی به معنای نمادین الوهیت، فرهمندی، قدرت، صلابت، جاودانگی و جنگاوری پادشاه اشاره می‌کنند. به‌واقع همان‌طورکه همواره سامانه طرح بر نقش غلبه دارد، طرح مدالیون به‌عنوان مترادف مفهوم فره و موهبت ایزدی، به قدرت تکرار، ضمانت اجرایی نقوشی است که تأییدی بر اقتدار و جایگاه سلطنت داشته؛ حتی اگر این نقوش در شکل اصلی خود، معرف معمول‌ترین مصداق‌های آفرینش باشند.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |