دوفصلنامه علمی پژوهش هنر

گرزها ابزاری قدیمی و قدرتمند محسوب می‌شوند که در جنگ‌های تن به تن و گروهی اسفتاده می‌شدند. علاوه بر جنبه رزمی، از جنبه تشریفاتی، آیینی و اسطوره‌ای برخوردار بوده‌اند. گرز، یکی از کهن‌ترین ابزارهای جنگی جهان و پرکاربردترین سلاحی است که ایزدان و پهلوانان هند و اروپایی از آن استفاده می‌کرده‌اند که در اوستا و در متون اسلامی به آن اشاره شده است. بر اثر پیشرفت در ساخت افزارهای جنگی، گرزها از اشکال ساده به شکل‌های مختلف هندسی شامل؛ کروی، مخروطی و...، حیوانی، دیوسر و انسانی تغییر شکل داده‌اند. اغلب دارای بدنه قوی، چوبی یا فلزی و سری سنگین از جنس مس و برنز هستند. گرزها می‌توانند به‌عنوان نمادهای قدرت تلقی شوند. حال این سؤال مطرح است که روند تحول فرم ابزار جنگی گرز در نگاره‌های سه شاهنامه بایسنقری، تهماسبی و رشیدا چگونه بوده است؟ هدف از این پژوهش، شناخت انواع و سیر تکاملی گرز و نسخه‌های مصور‌شده با مضمون جنگ‌افزار گرز در نگاره‌های سه شاهنامه مذکور است. دلیل تغییر شکل گرزها، باور ایزدان و پهلوانان، تأثیر شرایط اقلیمی و اجتماعی و پیشرفت در ساخت افزارهای جنگی بوده است. گرزها نشان‌دهنده قدرت پهلوانی و به جهت ایجاد رعب و ترس در دشمن بوده‌اند. داستان‌های اساطیری و جنبه تشریفاتی جنگ‌افزار گرز، به‌ واسطه نگاره‌ها در شاهنامه‌های مذکور به نمایش درآمده‌اند. روش تحقیق، توصیفی-تطبیقی بوده و بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای، اسنادی، سایت‌های معتبر علمی و موزه‌ها انجام شده است.