محمدیان فخرالدین، شریف کاظمی خدیجه، مهرآفرین رضا. ﻣﻘﺪﻣﻪای ﺑﺮ ﺑﺎزﺗﺎب جایگاه ﻧﻘﺶ ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن در ﺗﺎریخ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ایران. دوفصلنامه علمی پژوهش هنر. 1398; 9 (17) :33-46
URL: http://ph.aui.ac.ir/article-1-714-fa.html
1- دانشجوی دکتری ، Fakhredin.gh @gmail.com
2- دانشجوی دکتری
3- دانشیار-دانشگاه مازندران
چکیده: (5096 مشاهده)
قدمت تیر و کمان در ایران، فراتر از تاریخ، به عصر اسطورهها بازمیگردد. این سلاح نه تنها به عنوان ابزاری کاربردی در امر شکارورزی و نظامی در ساختار سیاسی و اقتصاد معیشتی جوامع کهن ایرانی بهشمار میرفت، بلکه در پیوند با مفاهیم نمادین، جایگاهی ویژه و قابل تأمل در تاریخ و فرهنگ گذشته این سرزمین داشته است. در فرایند تاریخ، تجلی چشمگیر و معنادار این ابزار در آثار ارزشمند و فاخر هنری و ملی به نمایش درآمده به اهمیت این ابزار در بیان ایدئولوژی و ساختار سیاسی و فرهنگی جامعه ایرانی میپردازد. این مقاله سعی دارد با مطالعه بازتاب نقش تیرو کمان در آثار هنری به پرسش؛ هویت و جایگاه نمادین تیر و کمان در روند تاریخ و فرهنگ سرزمین ایران از پیش از تاریخ تا دوره اسلامی چگونه جلوه نموده است، پاسخ دهد. روش انجام پژوهش تاریخی- تحلیلی است و یافتهاندوزی دادهها با استناد به منابع کتابخانهای انجام گرفته است. هدف از این پژوهش شناخت و تبیین چگونگی مفهوم نقش تیر و کمان در آثار بجای مانده از ادوار گذشته ایران است. نتایج مطالعات نشان میدهد، نقش تیر و کمان در آثار دوره پیش از تاریخ و نیز آثار هنری و ارزشمند دوره تاریخی در نقشبرجستهها، مهرها، پلاکها، نقوش دیواری و سکهها، افزون بر تأثیر حیاتی بر فنون و عملیات نظامی، در پیوند با آیین و مفاهیم نمادین و فرهنگی زمان خود تجلی یافته است. در دوره اسلامی کهن الگوی تیر و کمان به دلیل تجلی فرهنگ و اندیشه اسلامی، از معنا و مفاهیم نمادین ادوار قبل از خود فاصله گرفته و اغلب ساختار هویتی خود را در قالب مفاهیم سمبلیک به ویژه در ارتباط با نجوم جلوه میکند. ارائه ایدئولوژی جدید توسط اسلام نه تنها از بعد ماهوی، بلکه از نظر ساختاری نیز بر نوع دستساختههای هنری تأثیرگذار بود. در این دوره تیر و کمان اغلب در نگارهها، ظروف فلزی، کاشی و منسوجات جلوه میکند. هرچند ساختار سیاسی و فرهنگی جوامع طی ادوار مختلف دسخوش تغییرات میشود، اما آنچه مهم مینماید حفظ بُعد معناشناسانه و جایگاه مفاهیم نمادین تیر و کمان در روند تحولات تاریخی و فرهنگی سرزمین ایران بوده است.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
هنرهاي تجسمي