دانشگاه هنر اصفهان
چکیده: (3748 مشاهده)
مسجد-مدرسه چهارباغ اصفهان بهعنوان یکی از مهمترین بناهای عصر شاه سلطان حسین صفوی، در دو بعد ساختار و تزیینات، حائز اهمیت است. از جمله شاخصترین تزیینات بهکار رفته در این گنجینه هنر عصر صفویه، کتیبهها میباشند که بهواسطه تنوع و کیفیت، سرآمد کتیبهنگاریهای بناهای مشابه این عصر هستند. با ذکر این مقدمه در رابطه با اهمیت موضوع، پژوهش حاضر تلاش دارد ضمن بازشناسی مختصر مسجد-مدرسه چهارباغ، با دیدگاهی چند وجهی، به طبقهبندی و گونهشناسی ساختار ظاهری و مضامین کتیبههای بنای مذکور اقدام نماید. مراحل مذکور، زمینهساز پاسخ به این پرسش خواهند بود که بر اساس معیارهای ترسیمشده در پژوهش، کتیبههای مسجد-مدرسه چهارباغ از حیث ساختار و مضامین، در بر گیرنده چه گونههایی هستند؟ و ویژگیهای شاخص آنها چه میباشند؟ روش پژوهش توسعهای حاضر که با رویکرد گونهشناسی بهانجام رسیده است، توصیفی_تحلیلی و جمعآوری اطلاعات بهشیوه میدانی و کتابخانهای صورت پذیرفته است، همچنین شیوه تجزیهوتحلیل یافتهها، کیفی است. نتایج پژوهش حاضر مؤید آن است که، مهمترین ویژگیهای شاخص و متمایزکننده کتیبههای بنای چهارباغ که مبنای طبقهبندی و گونهشناسی پژوهش حاضر قرار گرفتهاند، شامل نوع مصالح و تکنیک اجرا، نوع خطوط و ترکیببندی حروف و همچنین هنرمندان خوشنویس صاحب اثر میباشد. بر این اساس، کتیبههای مسجد-مدرسه چهارباغ که با استفاده از انواع تکنیکهای کاشیکاری، قلمزنی و زرگری، خاتم و شبکهبری چوب، حکاکی سنگ و حتی بافته زیلو اجرا شدهاند و شامل خطوط ثلث، کوفی (بنایی و معقلی) و نستعلیق میباشند، کلکسیونی از آثار هنرمندان خوشنویس مشهوری چون محمدصالح اصفهانی، علینقی امامی و رحیم جزایری هستند که نمونههای آن در کمتر بنایی مشاهده شده است. همچنین مهمترین مضامین بهکار رفته، شامل مضامین قرآنی، احادیث و روایات، مدح پیامبر (ص)، حضرت علی (ع) و دیگر ائمه اطهار و اطلاعاتی پیرامون حامی، مجری و واقف بنا میباشند که در قالب متون عربی و ادبیات منظوم و منثور فارسی بیان شدهاند.